Daarom werd - in lijn met de lopende initiatieven rond antibiotica - een nationaal actieplan ‘One World, One Health’ gelanceerd voor de bestrijding van AMR. Een intersectorale en multidisciplinaire aanpak blijft immers nodig voor een rationeel gebruik van antimicrobiële middelen. Het nationaal actieplan AMR richt zich op het oordeelkundig verminderen en verbeteren van het gebruik van antimicrobiële stoffen (en antibiotica in het bijzonder) om zo de ontwikkeling en verspreiding van resistente microben te voorkomen, zowel bij mensen, dieren, planten als in het milieu. In de ziekenhuizen wordt antimicrobiële resistentie bestreden met programma’s als ‘Infection Prevention and Control’ (IPC) en ‘Antimicrobial Stewardship’ (AMS) met als doel de overdracht van infecties maximaal te voorkomen en oordeelkundig antibioticagebruik te ondersteunen en stimuleren.
Meer weten over het nationale actieplan: https://www.health.belgium.be/nl/openbare-raadpleging-over-het-ontwerp-van-het-belgisch-nationaal-actieplan-one-health-voor-de
Evolutie van de consumptie van antibacteriële middelen voor systemisch gebruik uitgedrukt in aantal DDD per 1.000 ligdagen
Evolutie van de consumptie van antibacteriële middelen voor systemisch gebruik uitgedrukt in aantal DDD per 1.000 verblijven
De dalende trend kan mogelijk verklaard worden door een verandering van de epidemiologische situatie waarbij meer opnames (en dus een grotere noemer), leiden tot een daling wanneer het antibioticagebruik wordt uitgedrukt in DDD per 1.000 opnames. Aan de andere kant kan een kortere ligduur (met minder ligdagen en dus een kleinere noemer) bijdragen aan een stijgende trend wanneer het gebruik van antibiotica wordt uitgedrukt in DDD per 1.000 ligdagen. Ondanks dat de huidige cijfers een goede inschatting geven van het gebruik van antibiotica in Belgische ziekenhuizen, is er meer gedetailleerd onderzoek nodig.
Het online platform van ESAC-Net laat ook toe het gebruik van antibiotica te vergelijken met omliggende landen[4]. België scoort met 1,4 DDD per 1.000 inwoners per dag (DID) onder het Europese gemiddelde van 1,5 DID en Frankrijk met 1,7 DID in 2021. Belgische ziekenhuizen hebben het absoluut gebruik van antibacteriële middelen in de periode 2012-2021 met 17% verminderd, met de grootste daling tussen 2019 en 2020. Ondanks deze afname blijft het voorschrijfpatroon in Belgische ziekenhuizen hoger dan in Nederlandse ziekenhuizen (0,7 DID in 2021).
Het gebruik van breedspectrum antibiotica in België maakte in 2021 31% uit van het totale antibioticagebruik in de ziekenhuissector. Dit percentage varieert echter sterk tussen verschillende ziekenhuizen. Het is belangrijk om de inzet op verantwoord voorschrijven van antibiotica, gebaseerd op richtlijnen, voort te zetten. Dit zorgt ervoor dat breedspectrum antibiotica zorgvuldig worden gebruikt voor complexe gevallen. De rol van de infectioloog is hierin cruciaal.
Meer weten? Lees het BELMAP-rapport! BELMAP 2022 | FPS Public Health (belgium.be)
Infectiepreventie
De naleving van handhygiëne door zorgverleners wordt aanzien als de belangrijkste factor bij het voorkomen van de overdracht van zorginfecties onder de patiënten. Sinds 2005 worden in de Belgische ziekenhuizen handhygiënecampagnes georganiseerd door de FOD Volksgezondheid, i.s.m. Sciensano, om personeel, patiënten en bezoekers bewust te maken van goede praktijken en om handontsmetting te bevorderen.
In de periode van 2005 t.e.m. 2019 ziet men steeds een duidelijk effect van de campagne in het naleven van de handhygiëneregels. Daarnaast ziet men een stijgende trend overheen de tijd.
In 2021 werd de 9e campagne omtrent handhygiëne gelanceerd. Bij deze campagne werd geen meting vóór de campagne uitgevoerd. Na de campagne ziet men dat in 80,4% van de gemeten situaties de regels omtrent handhygiëne werden nageleefd.
Evolutie in het opvolgen van de richtlijnen aangaande handhygiëne (%)
De nadruk van deze negende campagne lag op een verbetering van de naleving voor de volgende indicaties:
- Handhygiëne bij veneus/arterieel contact (79,3% na campagne in 2021 t.o.v. 80% in 2019)
- Handhygiëne bij contact met de urinewegen (82,7% na campagne in 2021 t.o.v. 87,9% in 2019)
Net als bij de vorige campagnes behaalden verpleegkundigen de beste resultaten na de campagne (87%) in vergelijking met andere zorgverleners.
Meer weten over de resultaten?https://www.health.belgium.be/sites/default/files/sciensano_resultaten_nationaal_hh_campagne_2021_20220909_nl_versie_1.0.pdf
Meer weten? https://www.health.belgium.be/nl/gezondheid/zorg-voor-jezelf/omgevingsinvloeden/handhygiene
Meer weten? www.noso-info.be
Hospital Outbreak Support Teams (HOST)
De FOD VVVL heeft Hospital Outbreak Support Teams (HOST) als pilootprojecten gelanceerd om de teams voor infectiepreventie en -bestrijding (IPC) en Antimicrobial Stewardship (AMS) in de ziekenhuizen te versterken. Daarbovenop wil de FOD met deze teams de beschikbaarheid van IPC- en AMS-deskundigheid voor woonzorgcentra en eerstelijnsactoren verhogen.
De HOST-pilootprojecten werken met twee complementaire assen:
- een lokaal-regionale aanpak met als focus delen van middelen en samenwerking tussen ziekenhuizen binnen een locoregionaal netwerk;
- een transversale aanpak met kennisoverdracht tussen alle betrokken partners.
Aantal HOST-projecten per regio
‘24 HOST-pilootprojecten werden opgestart in 2021 en 2022 in België’
24 HOST-pilootprojecten werden opgestart in 2021 en 2022 waarvan 4 in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest, 12 in het Vlaamse Gewest en 8 in het Waalse Gewest op basis van een ingediend en goedgekeurd projectvoorstel. Regionale ziekenhuisnetwerken wezen een coördinerend ziekenhuis aan dat een overeenkomst ondertekende met de FOD VVVL.
De ziekenhuisnetwerken hebben HOST-teams opgericht bestaande uit mensen met expertise in infectieziekten, medische microbiologie, klinische farmacie en infectiepreventie en -bestrijding.
De activiteiten van 2022 en daarna worden geanalyseerd op basis van verhalende voortgangsverslagen over de volgende onderwerpen:
- Opstelling van lokale IPC/AMS-richtsnoeren, instrumenten en procedures;
- Onderwijs en opleiding;
- Surveillance, monitoring en feedback;
- De uitvoering van multimodale strategieën ter verbetering van IPC en AMS.
Er werd speciale aandacht besteed aan surveillance, met een in 2022 uitgetrokken budget van 120.000 euro per netwerk voor de verbetering van uitgebreide epidemiologische surveillance, analyse en feedback van gegevens over antimicrobieel gebruik en gezondheidszorg gerelateerde infecties in de deelnemende ziekenhuisnetwerken.
De integratie van de HOST-teams in de bestaande IPC- en AMS-structuren gaat gepaard met uitdagingen maar wordt stelselmatig beter dankzij de betrokkenheid van belangrijke actoren in de ziekenhuizen, besprekingen in regionale en nationale platforms en inspanningen om de interoperabiliteit van de IPC-, AMS- en AMR-databanken binnen het netwerk te verbeteren.
Een belangrijk concept van de HOST-projecten is de kruisbestuiving van ervaringen en lessen uit de verschillende HOST-projecten. In dit verband werd in oktober 2022 een intervisiedag georganiseerd. Ter gelegenheid van dit evenement werden verschillende lopende projecten van de HOST-teams gepresenteerd, successen, mislukkingen en geleerde lessen tussen de teams gedeeld. De stapsgewijze aanpak stelt de teams in staat te groeien en vooruitgang te boeken in het complexe landschap en de uiteenlopende realiteiten van IPC en AMS in onze gezondheidszorg. Ook in 2023 en 2024 worden dergelijke intervisiedagen georganiseerd.
Meer weten? https://overlegorganen.gezondheid.belgie.be/nl/pilootproject-hospital-outbreak-support-teams-host
[1] Bron: https://www.ecdc.europa.eu/en/about-us/networks/disease-networks-and-laboratory-networks/ears-net-data
[2] Bron: https://www.healthstat.be/#/main
[3] Selectie van antibacteriële middelen voor systemisch gebruik werd uitgevoerd a.h.v. ATC-code J01. Enkel het verbruik in Belgische, acute ziekenhuizen met uitsluiting van psychiatrische diensten en daghospitalisaties werd in rekening genomen.
[4] https://www.ecdc.europa.eu/en/antimicrobial-consumption/surveillance-and-disease-data/database