Algemene sterfte

1. Kernboodschappen

2. Achtergrond

Het sterftecijfer is een klassieke gezondheidsindicator, of beter gezegd een indicator voor "slechte gezondheid". Niettegenstaande hierbij een onomkeerbare gebeurtenis wordt gemeten, geeft het sterftecijfer unieke informatie over de volksgezondheid, zoals het belang en evolutie in de tijd van ernstige gezondheidsproblemen, evenals bepaalde inzichten in de gezondheidsdeterminanten (bvb, verkeersveiligheid of tabaksgebruik). Het sterftecijfer wordt traditioneel al langer als gezondheidsindicator gebruikt en kan met grotere betrouwbaarheid gemeten worden dan andere indicatoren. De dood is inderdaad een ondubbelzinnige gebeurtenis, die sinds meer dan een eeuw systematisch wordt geregistreerd in vitale registratiesystemen van de meeste landen.

Het bruto sterftecijfer is het aantal sterfgevallen in een bepaald jaar gedeeld door de populatiegrootte. Deze indicator is echter niet zo geschikt om de gezondheid op te volgen, omdat sterfte sterk gerelateerd is met leeftijd. Bruto sterftecijfer in verouderende populaties kunnen daarom toenemen, ook al zou de gezondheidstoestand verbeteren.

Om vergelijking van sterfte-indicatoren tussen verschillende populaties of tijdsperioden mogelijk te maken, dient bijgevolg gebruik gemaakt te worden van schatters die gecorrigeerd zijn voor de leeftijdssamenstelling van de betrokken populaties. In dit rapport worden daarom ook voor leeftijd gecorrigeerde sterftecijfers gebruikt, waarbij de Europese standaardpopulatie 2010 (ESP 2010) [1] als referentie werd gebruikt.

De beschrijving van algemene sterfte is gebaseerd op twee databases. De sterftestatistieken van 2000 tot 2017 zijn berekend op basis van de nationale gegevensbank doodsoorzaken van 2017 die eigendom is van Statbel. De sterftecijfers voor 2018 tot 2020 worden berekend op basis van de open data van Statbel [2].

Hier beschrijven we de algemene sterfte (i.e., sterfte op alle leeftijden). De specifieke doodsoorzaken worden beschreven op de pagina over algemene sterfte naar doodsoorzaak.

3. Aantal overlijdens per dag

In 2020 werden sterftepieken waargenomen van maart tot april en van eind oktober tot het einde van het jaar. Deze pieken kunnen worden verklaard door de COVID-19-epidemie. Een extra piek werd waargenomen tijdens de zomer in augustus, veroorzaakt door hogere temperaturen. In 2019 werd ook een hittegolf-sterftepiek waargenomen.

4. Sterftecijfers

België

Het bruto sterftecijfer in 2019 was 949 per 100.000 inwoners, en vrij gelijkaardig in beide geslachten: 942 bij mannen en 955 bij vrouwen. Na correctie voor leeftijd wordt in 2019 echter een 42% hoger sterftecijfer waargenomen bij mannen (1099 per 100.000) in vergelijking met vrouwen (773 per 100.000).

In 2020 steeg het bruto sterftecijfer tot 1090 als gevolg van de COVID-19-epidemie, maar bleeft gelijkaardig voor beide geslachten, 1084 bij mannen en 1096 bij mannen. Na standaardisatie voor leeftijd wordt in 2020 een 44% hoger sterftecijfer waargenomen bij mannen (1271 per 100.000) in vergelijking met vrouwen (880 per 100.000).

In de afgelopen twee decennia is het leeftijdsgecorrigeerde sterftecijfer tot 2019 gedaald; een afname van 31% bij mannen en een afname van 22% bij vrouwen wordt waargenomen tussen 2000 en 2019. In 2020 is het echter gestegen als gevolg van de COVID-19-epidemie en bereikte het 1051 per 100.000 (een toename van 16% bij mannen en 14% bij vrouwen vergeleken met 2019), het hoogste sterftecijfer sinds 2008.

Regionale verschillen

Bij mannen was het leeftijdsgecorrigeerde sterftecijfer in 2019 respectievelijk 25% en 15% hoger in Wallonië en Brussel in vergelijking met Vlaanderen; bij vrouwen was het respectievelijk 20% en 8% hoger in Wallonië en in Brussel in vergelijking met Vlaanderen.

Gedurende het jaar 2020 zijn de regionale verschillen in sterfte toegenomen. Bij mannen was het leeftijdsgecorrigeerde sterftecijfer 33% in Wallonië en 28% hoger in Brussel dan in Vlaanderen, en bij vrouwen was het sterftecijfer 31% en 22% hoger in Wallonië en Brussel dan in Vlaanderen. De COVID-19-sterftecijfers die in de epidemiologische surveillance werden waargenomen, hebben aangetoond dat de COVID-19-specifieke sterftecijfers hoger zijn in Wallonië en in Brussel, wat de toename van de regionale verschillen in sterfte door alle oorzaken kan verklaren.

5. Meer informatie

Bekijk de metadata voor deze indicator

Statbel: Algemene sterfte

Statbel: Open data

Sciensano: Standardized Procedures for Mortality Analysis (SPMA)

Definities

Bruto sterftecijfer

Het bruto sterftecijfer geeft het aantal geregistreerde sterfgevallen in een land weer gedeeld door de overeenkomstige populatiegrootte.

Voor leeftijd gecorrigeerd sterftecijfer

De voor leeftijd gecorrigeerde sterfte geeft het volgens leeftijd gewogen gemiddelde sterftecijfer weer en kan zo de verschillen te wijten aan de leeftijdsstructuur van de bevolking opvangen.

Referenties

1. Pace M, Giampaolo L, Glickman M, Zupanic T. Revision of the European Standard Population Report of Eurostat's Task Force. Luxembourg; 2013.
2. Statbel. Aantal sterfgevallen per dag, geslacht, leeftijd, gewest, provincie en arrondissement. https://statbel.fgov.be/nl/open-data/aantal-sterfgevallen-dag-geslacht-arrondissement-leeftijd