Verloren levensjaren door vroegtijdige sterfte

Alle schattingen zijn in meer detail beschikbaar in onze interactieve online applicaties:
Schattingen voor mortaliteit en verloren levensjaren voor 131 doodsoorzaken
Schattingen voor de verloren gezonde levensjaren door morbiditeit voor 56 kankers
Schattingen voor de ziektelast van 38 voornaamste aandoeningen
Schattingen voor de geprojecteerde verloren gezonde levensjaren door morbiditeit voor 33 aandoeningen

1. Kernboodschappen

2. Verloren levensjaren door vroegtijdige sterfte

Bijna 1,4 miljoen levensjaren verloren in 2022

De 38 voornaamste aandoeningen in België leidden tot een verlies van 1.378.490 gezonde levensjaren ten gevolge van vroegtijdig overlijden (11.842 YLLs per 100.000) in 2022. Meer dan 60% van de fatale ziektelast is toe te schrijven aan kanker, infectieziekten en cardiovasculaire aandoeningen. De top 5 specifieke aandoeningen voor deze YLLs waren longkanker (11%), Ischemische hartziekte (11%), cerebrovasculaire aandoeningen (7.8%), ziekte van Alzheimer en andere dementies (7,6%) en chronisch obstructief longlijden (6,8%).

Het aantal verloren levensjaren ten gevolge van vroegtijdig overlijden is hoger bij mannen dan bij vrouwen. De voor leeftijd gecorrigeerde verloren levensjaren bedroeg 14.998 YLLs per 100.000 mannen en 9.242 YLLs per 100.000 vrouwen. Bij mannen waren de drie voornaamste oorzaken voor een verlies van levensjaren coronaire hartziekte (1.901 YLL's per 100.000), longkanker (1.801 YLL's per 100.000) en zelfverminking (1.075 YLLs's per 100.000). De drie voornaamste oorzaken bij vrouwen waren longkanker (927 YLL's per 100.000), de ziekte van Alzheimer en andere vormen van dementie (924 YLL's per 100.000) en borstkanker (826 YLL's per 100.000).

In België wordt de ziektelast als gevolg van vroegtijdige sterfte grotendeels gedragen door ouderen. De meerderheid (68%) van de YLL's in de Belgische bevolking is toe te schrijven aan de groep met een leeftijd tussen 65 plussers (31.645 YLLs per 100.000 in de groep met een leeftijd tussen 65 and 84 jaar oud en 94.871 YLLs per 100.000 in de groep van 85 plussers). In de groep met een leeftijd tussen 45 en 64 jaar leden de Belgen aan 10.561 YLLs per 100.000 (24%), gevolgd door een totaal van 2.430 YLLs per 100.000 in de groep tussen 15 en 44 jaar (8%). De jongste groep (< 15 jaar) was goed voor minder dan 1% van het totale aantal YLLs. De belangrijkste specifieke oorzaken met de grootste impact in termen van YLL's per 100.000 waren lage luchtweginfecties en kanker van de hersenen en het zenuwstelsel bij kinderen jonger dan 5 jaar, kanker van de hersenen en het zenuwstelsel en zelfverminking bij kinderen van 5 tot 14 jaar, zelfverminking en verwondingen door verkeersongevallen bij jongeren en volwassenen tussen 15 en 44 jaar, longkanker en zelfverminking bij volwassenen tussen 45 en 64 jaar, longkanker en ischemische hartziekte bij ouderen van 65 tot 84 jaar, en de ziekte van Alzheimer en andere vormen van dementie en ischemische hartziekte bij mensen van 85 jaar en ouder.

Het Waalse Gewest kent het hoogste aantal verloren levensjaren

Na het corrigeren voor de verschillen in leeftijd en de inwonersaantallen bleek de ziektelast het hoogst in het Waalse Gewest (13.703 YLL's per 100.000), gevolgd door het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest (11.790  YLL's per 100.000) en het Vlaamse Gewest (10.896 YLL's per 100.000). De belangrijkste oorzaken waren vergelijkbaar in alle regio's. In Brussel en Wallonië stonden ischemische hartziekte en longkanker op de eerste twee plaatsen van de meest voorkomende ziekten. In Brussel werd de top drie vervolledigd door cerebrovasculaire aandoeningen, terwijl in Wallonië chronisch obstructief longlijden (COPD) op de derde plaats stond. In Vlaanderen bestond de top drie uit longkanker, ischemische hartziekte en de ziekte van Alzheimer.

COVID-19 vroegtijdige sterfte daalt in 2022

Na correctie voor de veranderingen in inwonersaantallen en veranderingen in leeftijd over de tijd, is de ziektelast van de aandoeningen met de grootste impact door vroegtijdige sterfte afgenomen. De ziektelast van kanker is afgenomen van 4.252 YLL's per 100.000 personen in 2013 tot 3.675 YLL's per 100.000 personen in 2022. Een soortgelijke trend wordt waargenomen voor hart- en vaatziekten, waarvoor de ziektelast is afgenomen van 2.807 YLL's per 100.000 personen tot 2.197 YLL's per 100.000 personen in 2022. Desondanks is, omwille van COVID-19, het aantal infectieziekten toegenomen, van 692 YLL's per 100.000 individuen tot 2.974 YLL's per 100.000 individuen. Nadien daalde deze opnieuw tot 1.420 YLLs per 100.000 in 2022.

België scoort slecht onder de EU-14 landen

Volgens de Global Burden of Disease 2021 study [2] was het geschatte aantal voor leeftijd gecorrigeerde verloren levensjaren door vroegtijdige sterfte in België hoger dan het EU-14 gemiddelde, waarbij België als vierde slechtste gerangschikt staat binnen de EU-14.

3. Meer informatie

Belgische ziektelast visualisatie tool
Belgian National Burden of Disease Study. Guidelines for the calculation of Disability-Adjusted Life Years in Belgium, September 2023
Download Samenvatting in tabelvorm (.xlsx) 488 KB

Achtergrond

Wat zijn de aandoeningen met de grootste gezondheidsimpact in België? Welke risicofactoren dragen het meest bij tot de ziektelast? Hoe evolueert de ziektelast over de tijd en hoe groot is de ziektelast in vergelijking met onze buurlanden? Om een antwoord te kunnen bieden op deze vragen, voert Sciensano een nationale ziektelaststudie uit, waarbij de gezondheidsimpact van de 38 voornaamste aandoeningen in België wordt bekeken.

De ziektelast ten gevolge van vroegtijdige sterfte wordt berekend aan de hand van verloren levensjaren (Years of Life Lost, YLL). YLLs worden berekend door de sterfte (in aantallen) te vermenigvuldigen met de levensverwachting op de leeftijd van sterfte. De YLL geeft hierdoor het aantal levensjaren weer die een persoon verloren heeft ten gevolge van vroegtijdige sterfte door een specifieke aandoening.

De ziektelast werd geschat per leeftijd, geslacht en gewest, waardoor een gedetailleerde analyse van de gezondheidsstatus in België mogelijk wordt. De gedetailleerde schattingen kunnen worden geraadpleegd via https://burden.sciensano.be/shiny/daly.

Definities

YLL

De verloren levensjaren of YLL is een maatstaf voor de fatale ziektelast ten gevolge van vroegtijdige sterfte in een specifieke populatie. YLLs worden berekend door de sterfte (in aantallen) te vermenigvuldigen met de levensverwachting op de leeftijd van sterfte. De YLL geeft hierdoor het aantal levensjaren weer die een persoon verloren heeft ten gevolge van vroegtijdige sterfte door een specifieke aandoening.

EU-14

De EU-14 komt overeen met alle landen die tussen 1995 en 2004 tot de Europese Unie behoorden: België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Ierland, Italië, Luxemburg, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje en Zweden. We vergelijken de Belgische gezondheidsstatus met die van de EU-14 omdat deze landen vergelijkbare sociaaleconomische omstandigheden hebben. Opmerking: Het Verenigd Koninkrijk is niet opgenomen in deze lijst, aangezien ze de EU verlaten hebben.

Voor leeftijd gecorrigeerde prevalentie

De voor leeftijd gecorrigeerde prevalentie is een gewogen gemiddelde van de individuele leeftijdsspecifieke prevalenties met behulp van een externe standaardpopulatie. Het is de prevalentie die zou worden waargenomen als de populatie de leeftijdsstructuur van de standaardpopulatie had. Omdat leeftijd een belangrijke invloed heeft op het risico op diabetes, is deze standaardisatie noodzakelijk bij het vergelijken van verschillende populaties die verschillen met betrekking tot hun leeftijdsopbouw. Hier werd de Belgische halfjaarlijkse populatie van 2018 als standaardpopulatie gebruikt.

Referenties

1. Statistics Belgium (Statbel). https://statbel.fgov.be/en
2. Global Burden of Disease Collaborative Network. Global Burden of Disease Study 2021 (GBD 2021) Results. Seattle, United States: Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME), 2022. Available from http://ghdx.healthdata.org/gbd-results-tool.

Gelieve deze pagina als volgt te citeren: Sciensano. Ziektelast : Verloren levensjaren door vroegtijdige sterfte, Health Status Report, 26 juni 2025, Brussel, België, https://www.gezondbelgie.be/nl/gezondheidstoestand/ziektelast/verloren-levensjaren-door-vroegtijdige-sterfte