Verloren levensjaren door vroegtijdige sterfte

: Laatst bijgewerkt: 14 februari 2023

1. Kernboodschappen

De 37 voornaamste aandoeningen in België leidden in 2019 tot een verlies van 1,2 miljoen gezonde levensjaren door vroegtijdige sterfte.
Kanker, cardiovasculaire aandoeningen en neurologische aandoeningen zijn de leidende oorzaken voor de ziektelast door vroegtijdige sterfte in België.
De totale ziektelast door vroegtijdige sterfte is hoger bij mannen dan bij vrouwen.
De ziektelast door vroegtijdige sterfte wordt voornamelijk gedragen door de ouderen.
De totale ziektelast door vroegtijdige sterfte is het hoogst in het Waalse Gewest, gevolgd door het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest en het Vlaamse Gewest.
België staat gerangschikt als 3e slechtste voor de ziektelast door vroegtijdige sterfte onder de EU-14 landen.

2. Verloren levensjaren door vroegtijdige sterfte

Meer dan 1,2 miljoen levensjaren verloren in 2019

De 37 voornaamste aandoeningen in België leidden tot een verlies van 1.205.625 gezonde levensjaren ten gevolge van vroegtijdig overlijden (10.518 YLLs per 100.000) in 2019. Meer dan 60% van de fatale ziektelast is toe te schrijven aan kanker, cardiovasculaire aandoeningen en neurologische aandoeningen. De top 5 specifieke aandoeningen voor deze YLLs waren longkanker (12.3%), coronaire hartziekten (11.6%), ziekte van Alzheimer en andere dementies (8.2%), cerebrovasculaire aandoeningen (8.1%) en chronisch obstructief longlijden (7.1%).

Verdeling van verloren levensjaren per ziekte, België, 2019
Bron: Eigen berekeningen gebaseerd op data van Statbel [1]

Het aantal verloren levensjaren ten gevolge van vroegtijdig overlijden is hoger bij mannen dan bij vrouwen. De voor leeftijd gecorrigeerde verloren levensjaren bedroeg 13.344 YLLs per 100.000 mannen en 8.092 YLLs per 100.000 vrouwen. Bij mannen waren de drie leidende oorzaken voor een verlies van levensjaren coronaire hartziekten (1.829 YLLs per 100.000), longkanker (1.786 YLLs per 100.000) en zelfverminking (1.080 YLLs per 100.000). Bij vrouwen waren de drie leidende oorzaken de ziekte van Alzheimer en andere dementies (865 YLLs per 100.000), longkanker (847 YLLs per 100.000) en borstkanker (798 YLLs per 100.000).

Verdeling van voor leeftijd gecorrigeerde verloren levensjaren per geslacht en ziektegroep, België, 2019
Bron: Eigen berekeningen gebaseerd op data van Statbel [1]

De totale ziektelast in België ten gevolge van vroegtijdige sterfte wordt vooral gedragen door de ouderen. Het grootste aandeel (64%) aan verloren levensjaren door vroegtijdige sterfte is toe te schrijven aan de groep 65 plussers (199.079 YLLs per 100.000). In de groep met een leeftijd tussen 45 en 64 jaar gingen er 41.328 YLLs per 100.000 verloren (26%), gevolgd door de groep met een leeftijd tussen 15 en 44 jaar, waar er in het totaal 14.116 YLLs per 100.000 verloren gingen (9%). Minder dan 1% van de totale ziektelast ten gevolge van vroegtijdige sterfte is toe te schrijven aan verloren levensjaren bij kinderen met een leeftijd jonger dan 15 jaar. De aandoeningen met de grootste impact (YLLs per 100.000) waren infectieziekten aan de lage luchtwegen en hersen en zenuwstelsel kanker bij kinderen jonger dan 5 jaar, hersen- en zenuwstelsel kanker en verkeersletsels bij kinderen met een leeftijd tussen 5 en 14 jaar, zelfverminking en verkeersletsels bij jongeren en volwassenen met een leeftijd tussen 15 en 44 jaar, longkanker en coronaire hartziekten bij volwassenen met een leeftijd tussen 45 en 64 jaar en de ziekte van Alzheimer en andere dementies en coronaire hartziekten in 65 plussers.

Verderling van verloren levensjaren per leeftijd en ziektegroep, België, 2019
Bron: Eigen berekeningen gebaseerd op data van Statbel [1]

Het Waalse Gewest kent het hoogste aantal verloren levensjaren

Na het corrigeren voor de verschillen in leeftijd en de inwonersaantallen bleek de ziektelast het hoogst te zijn in het Waalse Gewest (12.111 YLLs per 100.000), gevolgd door het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest (10.807 YLLs per 100.000) en het Vlaamse Gewest (9.614 YLLs per 100.000). Er werden geen noemenswaardige verschillen gevonden tussen de verschillende gewesten.

Volgorde van ziektegroepen volgens voor leeftijd gecorrigeerde verloren levensjaren, België en gewesten, 2019
Bron: Eigen berekeningen gebaseerd op data van Statbel [1]

Het aantal verloren levensjaren voor kanker en hart- en vaatziekten neemt af

Na correctie voor de veranderingen in inwonersaantallen en veranderingen in leeftijd over de tijd, is de ziektelast van de aandoeningen met de grootste impact door vroegtijdige sterfte afgenomen. De ziektelast van kanker is afgenomen van 4.170 YLL's per 100.000 personen in 2013 tot 3.554 YLL's per 100.000 personen in 2019. Een soortgelijke trend wordt waargenomen voor hart- en vaatziekten, waarvoor de ziektelast is afgenomen van 2.742 DALY's per 100.000 personen tot 2.069 DALY's per 100.000 personen in 2019.

Verdeling van voor leeftijd gecorrigeerde verloren levensjaren per jaar en ziektegroep, België, 2013-2019
Bron: Eigen berekeningen gebaseerd op data van Statbel [1]

België scoort slecht onder de EU-14 landen

Volgens de Global Burden of Disease 2019 study [2] was het geschatte aantal voor leeftijd gecorrigeerde verloren levensjaren door vroegtijdige sterfte hoger dan het EU-14 gemiddelde, waardoor België als derde slechtste gerangschikt staat binnen de EU-14.

Voor leeftijd gecorrigeerde verloren levensjaren per 100.000, EU-14 landen, 2019
Bron: GBD 2019 studie [2]

3. Meer informatie

Belgische ziektelast visualisatie tool
Belgian national burden of disease study. Guidelines for the calculation of DALYs in Belgium
Download Samenvatting in tabelvorm (.xlsx)231.31 KB

Achtergrond

Wat zijn de aandoeningen met de grootste gezondheidsimpact in België? Welke risicofactoren dragen het meest bij tot de ziektelast? Hoe evolueert de ziektelast over de tijd en hoe groot is de ziektelast in vergelijking met onze buurlanden? Om een antwoord te kunnen bieden op deze vragen, voert Sciensano een nationale ziektelaststudie uit, waarbij de gezondheidsimpact van de 37 voornaamste aandoeningen in België wordt bekeken.

De ziektelast ten gevolge van vroegtijdige sterfte wordt berekend aan de hand van verloren levensjaren (Years of Life Lost, YLL). YLLs worden berekend door de sterfte (in aantallen) te vermenigvuldigen met de levensverwachting op de leeftijd van sterfte. De YLL geeft hierdoor het aantal levensjaren weer die een persoon verloren heeft ten gevolge van vroegtijdige sterfte door een specifieke aandoening.

De ziektelast werd geschat per leeftijd, geslacht en gewest, waardoor een gedetailleerde analyse van de gezondheidsstatus in België mogelijk wordt. De gedetailleerde schattingen kunnen worden geraadpleegd via https://burden.sciensano.be/shiny/daly.

Definities

YLL: De verloren levensjaren of YLL is een maatstaf voor de fatale ziektelast ten gevolge van vroegtijdige sterfte in een specifieke populatie. YLLs worden berekend door de sterfte (in aantallen) te vermenigvuldigen met de levensverwachting op de leeftijd van sterfte. De YLL geeft hierdoor het aantal levensjaren weer die een persoon verloren heeft ten gevolge van vroegtijdige sterfte door een specifieke aandoening.
EU-14: De EU-14 komt overeen met alle landen die tussen 1995 en 2004 tot de Europese Unie behoorden: België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Ierland, Italië, Luxemburg, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje en Zweden. We vergelijken de Belgische gezondheidsstatus met die van de EU-14 omdat deze landen vergelijkbare sociaaleconomische omstandigheden hebben. Opmerking: Het Verenigd Koninkrijk is niet opgenomen in deze lijst, aangezien ze de EU verlaten hebben.

Referenties

Statistics Belgium (Statbel). https://statbel.fgov.be/en
Global Burden of Disease Collaborative Network. Global Burden of Disease Study 2019 (GBD 2019) Results. Seattle, United States: Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME), 2020. Available from http://ghdx.healthdata.org/gbd-results-tool.