Verloren levensjaren door vroegtijdige sterfte

Alle schattingen zijn in meer detail beschikbaar in onze interactieve online applicaties:
Schattingen voor mortaliteit en verloren levensjaren voor 131 doodsoorzaken
Schattingen voor de verloren gezonde levensjaren door morbiditeit voor 56 kankers
Schattingen voor de ziektelast van 38 voornaamste aandoeningen

1. Kernboodschappen

2. Verloren levensjaren door vroegtijdige sterfte

Meer dan 1,4 miljoen levensjaren verloren in 2020

De 38 voornaamste aandoeningen in België leidden tot een verlies van 1.437.747 gezonde levensjaren ten gevolge van vroegtijdig overlijden (12.494 YLLs per 100.000) in 2020. Meer dan 60% van de fatale ziektelast is toe te schrijven aan kanker, infectieziekten en cardiovasculaire aandoeningen. De top 5 specifieke aandoeningen voor deze YLLs waren COVID-19 (19%), longkanker (10%), Ischemische hartziekte (9%), cerebrovasculaire aandoeningen (7%) en ziekte van Alzheimer en andere dementies (6%).

Het aantal verloren levensjaren ten gevolge van vroegtijdig overlijden is hoger bij mannen dan bij vrouwen. De voor leeftijd gecorrigeerde verloren levensjaren bedroeg 15.996 YLLs per 100.000 mannen en 9.553 YLLs per 100.000 vrouwen. Bij mannen waren de drie voornaamste oorzaken voor een verlies van levensjaren COVID-19 (3.101 YLL's per 100.000), ischemische hartziekte (1.760 YLL's per 100.000) en longkanker (1.748 YLL's per 100.000). De drie voornaamste oorzaken bij vrouwen waren COVID-19 (1.850 YLL's per 100.000), longkanker (846 YLL's per 100.000) en de ziekte van Alzheimer en andere vormen van dementie (821 YLL's per 100.000).

In België wordt de ziektelast als gevolg van vroegtijdige sterfte grotendeels gedragen door ouderen. De meerderheid (68%) van de YLL's in de Belgische bevolking is toe te schrijven aan de groep van 65 plussers (498.860 YLL's per 100.000). In de groep met een leeftijd tussen 45 en 64 jaar leden de Belgen aan 44.727 YLLs per 100.000 (24%), gevolgd door een totaal van 14.854 YLLs per 100.000 in de groep tussen 15 en 44 jaar (8%). De jongste groep (< 15 jaar) was goed voor minder dan 1% van het totale aantal YLLs. De belangrijkste specifieke oorzaken met de grootste impact in termen van YLL's per 100.000 waren infecties van de onderste luchtwegen en epilepsie bij kinderen jonger dan 5 jaar, kanker van de hersenen en het zenuwstelsel en cerebrovasculaire aandoeningen bij kinderen tussen 5 en 14 jaar, zelfdoding en verwondingen door verkeersongevallen bij jongeren en volwassenen tussen 15 en 44 jaar, longkanker en COVID-19 bij volwassenen tussen 45 en 64 jaar, en COVID-19 en de ziekte van Alzheimer en andere vormen van dementie bij Belgen ouder dan 65 jaar.

Het Waalse Gewest kent het hoogste aantal verloren levensjaren

Na het corrigeren voor de verschillen in leeftijd en de inwonersaantallen bleek de ziektelast het hoogst in het Waalse Gewest (15.042  YLL's per 100.000), gevolgd door het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest (14.310  YLL's per 100.000) en het Vlaamse Gewest (10.943 YLL's per 100.000). Er werden geen significante verschillen gevonden tussen de gewesten, behalve in het Brusselse gewest, waar infectieziekten de belangrijkste groep vormen.

COVID-19 heeft een grote impact op de toename aan vroegtijdige sterfte in 2020

Na correctie voor de veranderingen in inwonersaantallen en veranderingen in leeftijd over de tijd, is de ziektelast van de aandoeningen met de grootste impact door vroegtijdige sterfte afgenomen. De ziektelast van kanker is afgenomen van 4.202 YLL's per 100.000 personen in 2013 tot 3.474 YLL's per 100.000 personen in 2020. Een soortgelijke trend wordt waargenomen voor hart- en vaatziekten, waarvoor de ziektelast is afgenomen van 2.774 DALY's per 100.000 personen tot 1.985 DALY's per 100.000 personen in 2020. Desondanks is het aantal infectieziekten toegenomen, van 681 DALY's per 100.000 individuen tot 2.934 DALY's per 100.000 individuen. Deze sterke stijging is voornamelijk te wijten aan COVID-19.

België scoort slecht onder de EU-14 landen

Volgens de Global Burden of Disease 2019 study [2] was het geschatte aantal voor leeftijd gecorrigeerde verloren levensjaren door vroegtijdige sterfte hoger dan het EU-14 gemiddelde, waardoor België als derde slechtste gerangschikt staat binnen de EU-14.

3. Meer informatie

Belgische ziektelast visualisatie tool
Belgian National Burden of Disease Study. Guidelines for the calculation of Disability-Adjusted Life Years in Belgium, September 2023
Download Samenvatting in tabelvorm (.xlsx) 488 KB

Achtergrond

Wat zijn de aandoeningen met de grootste gezondheidsimpact in België? Welke risicofactoren dragen het meest bij tot de ziektelast? Hoe evolueert de ziektelast over de tijd en hoe groot is de ziektelast in vergelijking met onze buurlanden? Om een antwoord te kunnen bieden op deze vragen, voert Sciensano een nationale ziektelaststudie uit, waarbij de gezondheidsimpact van de 38 voornaamste aandoeningen in België wordt bekeken.

De ziektelast ten gevolge van vroegtijdige sterfte wordt berekend aan de hand van verloren levensjaren (Years of Life Lost, YLL). YLLs worden berekend door de sterfte (in aantallen) te vermenigvuldigen met de levensverwachting op de leeftijd van sterfte. De YLL geeft hierdoor het aantal levensjaren weer die een persoon verloren heeft ten gevolge van vroegtijdige sterfte door een specifieke aandoening.

De ziektelast werd geschat per leeftijd, geslacht en gewest, waardoor een gedetailleerde analyse van de gezondheidsstatus in België mogelijk wordt. De gedetailleerde schattingen kunnen worden geraadpleegd via https://burden.sciensano.be/shiny/daly.

Definities

YLL

De verloren levensjaren of YLL is een maatstaf voor de fatale ziektelast ten gevolge van vroegtijdige sterfte in een specifieke populatie. YLLs worden berekend door de sterfte (in aantallen) te vermenigvuldigen met de levensverwachting op de leeftijd van sterfte. De YLL geeft hierdoor het aantal levensjaren weer die een persoon verloren heeft ten gevolge van vroegtijdige sterfte door een specifieke aandoening.

EU-14

De EU-14 komt overeen met alle landen die tussen 1995 en 2004 tot de Europese Unie behoorden: België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Ierland, Italië, Luxemburg, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje en Zweden. We vergelijken de Belgische gezondheidsstatus met die van de EU-14 omdat deze landen vergelijkbare sociaaleconomische omstandigheden hebben. Opmerking: Het Verenigd Koninkrijk is niet opgenomen in deze lijst, aangezien ze de EU verlaten hebben.

Referenties

1. Statistics Belgium (Statbel). https://statbel.fgov.be/en
2. Global Burden of Disease Collaborative Network. Global Burden of Disease Study 2019 (GBD 2019) Results. Seattle, United States: Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME), 2020. Available from http://ghdx.healthdata.org/gbd-results-tool.

Gelieve deze pagina als volgt te citeren: Sciensano. Ziektelast : Verloren levensjaren door vroegtijdige sterfte, Health Status Report, 18 Sept 2023, Brussel, België, https://www.gezondbelgie.be/nl/gezondheidstoestand/ziektelast/verloren-levensjaren-door-vroegtijdige-sterfte