1. Kernboodschappen
2. Achtergrond
Diabetes is een aandoening die wordt gekenmerkt door terugkerende hoge bloedsuikerspiegels. Als diabetes niet wordt behandeld, kan dit langdurige complicaties veroorzaken zoals voetzweren, oogbeschadiging, chronische nieraandoeningen en hart- en vaatziekten. Een diabetisch dieet en lichaamsbeweging zijn belangrijke onderdelen van diabetesbehandeling, maar in een groot aantal gevallen is ook behandeling met geneesmiddelen vereist.
Er wordt onderscheid gemaakt tussen drie types diabetes:
- Type 1 diabetes, veroorzaakt door een auto-immune vernietiging van de insulineproducerende bètacellen in de pancreas;
- Type 2 diabetes, veroorzaakt door een inefficiënt gebruik van insuline door het lichaam, voornamelijk veroorzaakt door een combinatie van overmatig lichaamsgewicht en onvoldoende lichaamsbeweging; en
- Zwangerschapsdiabetes, voorkomend bij zwangere vrouwen zonder een voorgeschiedenis van diabetes.
Bij gebrek aan een nationaal representatief diabetesregister, wordt informatie over het gebruik van antidiabetica of naar diabetes verwijzende nomenclatuur beschouwd als een goede indicatie van de prevalentie van gediagnosticeerde diabetes. In België is deze informatie beschikbaar via het InterMutualistic Agency (IMA-AIM), een platform waar gegevens verzameld bij de zeven Belgische ziekenfondsen worden samengebracht en geanalyseerd. IMA-AIM-gegevens worden onder meer beschikbaar gesteld via de IMA-AIM Atlas [1].
In de IMA-AIM-database wordt de prevalentie van diabetes geschat op basis van het aantal verzekerden met afleveringen van antidiabetica (ATC-code A10) of met naar diabetes verwijzende nomenclatuur (diabetesconventie, diabetespass, diabeteszorgtraject). Vrouwen die in het verslagjaar zijn bevallen, worden niet in de schattingen opgenomen om zwangerschapsdiabetes uit te sluiten.
Sociaaleconomische kenmerken zijn schaars in de IMA-AIM-database. De status van verzekerde personen die recht hebben op een verhoogde tegemoetkoming is de enige beschikbare proxy-indicator en heeft slechts twee waarden, ja of nee. Personen met een laag inkomen of specifieke medische kenmerken zoals invaliditeit hebben recht op een verhoogde tegemoetkoming.
Aangezien diabetes een ziekte is met een sluipend begin, blijven veel gevallen niet gediagnosticeerd. Informatie over de prevalentie van niet-gediagnosticeerde diabetes is beschikbaar in de eerste editie van het Belgische Gezondheidsonderzoek (BELHES 2018) [2], dat als doel had objectieve indicatoren over de gezondheid van de bevolking te verzamelen in een representatieve steekproef van personen van 18 jaar en ouder. In de BELHES werd de prevalentie van diabetes geschat op basis van metingen van nuchtere bloedglucose en geglyceerde hemoglobine gekoppeld aan de zelfgerapporteerde gegevens over diabetes uit de Belgische Gezondheidsenquête [3].
3. Prevalentie van diabetes
België
In 2017 had volgens de IMA-AIM-database 6,1% van de Belgische bevolking diabetes. De prevalentie van diabetes neemt toe met de leeftijd en is hoger bij mannen, vooral in de oudere leeftijdsgroepen. De resultaten van de BELHES toonden echter aan dat meer dan een op de drie mensen met diabetes niet weet dat ze de ziekte hebben. Wanneer rekening wordt gehouden met deze niet-gediagnosticeerde gevallen, bereikt de prevalentie van diabetes een waarde van 10%.
De BELHES toonde verder dat 18% van de patiënten die diabetesmedicatie gebruiken niet goed onder controle is. Met andere woorden, 5% van de bevolking lijdt aan diabetes ofwel zonder het te weten, ofwel zonder een goede diabetescontrole.
Trends en regionale verschillen
De prevalentie van diabetes is het hoogst in Wallonië en het laagst in Vlaanderen, ondanks de relatief hogere leeftijd van de Vlaamse bevolking. De relatief lage diabetesprevalentie in Brussel is het resultaat van de jonge leeftijdsstructuur: na correctie voor leeftijd wordt de diabetesprevalentie in Brussel hoger dan het Belgische gemiddelde. In Wallonië weten meer mensen niet dat ze de ziekte hebben dan in Brussel en Vlaanderen.
Van 2007 tot 2017 is de prevalentie van diabetes in alle drie de gewesten toegenomen, als gevolg van zowel de vergrijzing van de bevolking als een daadwerkelijke toename van het risico op diabetes.
- Bruto
- Voor leeftijd gecorrigeerd
Bruto prevalentie van diabetes in België en de gewesten, 2007-2017
Bron: IMA-AIM Atlas [1]
Voor leeftijd gecorrigeerde prevalentie van diabetes in België en de gewesten, 2007-2017
Bron: Eigen berekeningen op basis van de IMA-AIM Atlas [1]
Sociaaleconomische verschillen
Het risico op het ontwikkelen van diabetes is bijna tweemaal zo hoog bij personen met een verhoogde tegemoetkomingsstatus dan bij personen met een standaard tegemoetkoming. De prevalentie van diabetes is in beide groepen gelijkmatig toegenomen. De BELHES heeft voorts aangetoond dat mensen met een lagere opleiding aanzienlijk meer kans hebben op niet-gekende of slecht gecontroleerde diabetes in vergelijking met mensen met een hogere opleiding (RR = 3,6, gecorrigeerd voor leeftijd en geslacht). Dit kan erop duiden dat er sociale ongelijkheden bestaan in de screening en follow-up van diabetes.
Bron: Eigen berekeningen op basis van de IMA-AIM Atlas [1]
4. Meer informatie
Bekijk de metadata voor deze indicatoren
Definities
- Voor leeftijd gecorrigeerde prevalentie
- De voor leeftijd gecorrigeerde prevalentie is een gewogen gemiddelde van de individuele leeftijdsspecifieke prevalenties met behulp van een externe standaardpopulatie. Het is de prevalentie die zou worden waargenomen als de populatie de leeftijdsstructuur van de standaardpopulatie had. Omdat leeftijd een belangrijke invloed heeft op het risico op diabetes, is deze standaardisatie noodzakelijk bij het vergelijken van verschillende populaties die verschillen met betrekking tot hun leeftijdsopbouw. Hier werd de Belgische halfjaarlijkse populatie van 2013 als standaardpopulatie gebruikt.
- Verhoogde tegemoetkoming
- Personen met een laag inkomen hebben recht op een verhoogde tegemoetkoming. Ze betalen minder voor de gezondheidszorg en hebben andere financiële voordelen. Momenteel is dit de enige beschikbare variabele in de IMA-AIM-atlas waarmee sociaaleconomische verschillen kunnen worden beoordeeld.
Referenties
- InterMutualistisch Agentschap Atlas. http://atlas.ima-aim.be/databanken
- Belgische Gezondheidsonderzoek (Belgian Health Examination Survey, BELHES), Sciensano, 2018. https://his.wiv-isp.be
- Belgische Gezondheidsenquête (Belgian Health Interview Survey, BHIS), Sciensano, 1997-2018. https://his.wiv-isp.be
