Tuberculose

Het is belangrijk om de hierna opgesomde cijfers in de context van COVID-19 te plaatsen.

1. Kernboodschappen

2. Incidentie van tuberculose

België is een land met een lage incidentie voor tuberculose met 7,2 nieuwe gevallen per 100.000 inwoners in 2020

In 2020 werden in België 830 nieuwe gevallen van tuberculose gemeld (7,2 gevallen / 100.000 inwoners). Mannen werden bijna twee keer vaker getroffen door de ziekte dan vrouwen, met 65,8% van de nieuwe gevallen onder mannen in 2020 in België. 39,6% van de in 2020 gediagnosticeerde tuberculosepatiënten was tussen de 25 en de 44 jaar oud.

Het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest heeft de hoogste incidentie van alle Belgische gewesten

43,4% van de gevallen van tuberculose werd geregistreerd in het Vlaamse Gewest (n = 360), 32,2% in het Brusselse Hoofstedelijke Gewest (n = 267) en 24,5% in het Waalse Gewest (n = 203). In verhouding tot het aantal inwoners, was de incidentie 3,9 en 4,1 keer hoger in het Brusselse Hoofstedelijke Gewest (21,9 gevallen / 100.000) in vergelijking met het Waalse Gewest (5,6 gevallen / 100.000) en het Vlaamse Gewest (5,4 gevallen / 100.000), waar de incidentie vergelijkbaar was.

Tuberculose komt vaker voor in de groep van Belgen met een buitenlandse nationaliteit

In 2020 deed zich in België 56,9% van de nieuwe gevallen van tuberculose voor bij mensen met een buitenlandse nationaliteit. Dit aandeel was hoger in het Brusselse Hoofstedelijke Gewest (62,2% van de nieuwe tuberculosegevallen bij mensen van buitenlandse afkomst) dan in het Waalse en Vlaamse Gewest (respectievelijk 52,2% en 55,6%). Bij Belgen was de incidentie 4,7 keer hoger in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest (12,8 / 100.000) dan in het Vlaamse Gewest (2,7 / 100.000) en 4,3 keer hoger dan in het Waalse Gewest (3,0 / 100.000). Bij niet-Belgen was de incidentie van tuberculose ook hoger in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest (38,6 / 100.000) in vergelijking met de twee andere gewesten, maar het verschil was minder uitgesproken dan bij Belgen: de incidentie was respectievelijk 1,4 en 1,2 keer hoger dan in het Vlaamse Gewest (28,0 / 100.000) en in Waalse Gewest (32,3 / 100.000).

De verdeling van de incidentie naar leeftijd en geslacht is verschillend volgens nationaliteit. Onder Belgen nam in 2020 de incidentie toe met de leeftijd bij mannen, en was ze het hoogst in de leeftijdsgroep 15-44 jaar bij vrouwen. De geslachtsverhouding was 2, en had de neiging toe te nemen met de leeftijd: vanaf de leeftijd van 75 jaar was de incidentie 3,2 keer hoger bij mannen dan bij vrouwen. Onder niet-Belgen was in 2020 de incidentie het hoogst in de leeftijdsgroep 15-29 jaar. De geslachtsverhouding was 1,5-2,3 in bijna alle leeftijdsgroepen (15-29 jaar, 30-44 jaar, 45-59 jaar en ouder dan 75 jaar).

Er werden meer gevallen van tuberculose geregistreerd in de grootsteden

In 2020 kwam tuberculose vaker voor in grote steden waar er meer inwoners zijn uit de verhoogde risicogroep:

• De incidentie in het Brusselse Hoofstedelijke Gewest was het hoogst (21,9 nieuwe gevallen / 100.000); het was 3,0 keer hoger dan het Belgische gemiddelde (7,2 nieuwe gevallen / 100.000).
• De incidentie was ook vrij hoog in Antwerpen (17,0 nieuwe gevallen / 100.000), gevolgd door Luik (16,2 nieuwe gevallen / 100.000), Charleroi en Gent (respectievelijk 12,3 en 11,4 nieuwe gevallen / 100.000).
• De incidentie van tuberculose was daarentegen lager in de steden Brugge en Namen, waar de cijfers gelijken op of lager zijn dan het landelijk gemiddelde (respectievelijk 7,2 en 4,2 nieuwe gevallen / 100.000).

De incidentie van tuberculose zakt in 2020 naar het laagste record sinds de registratie bestaat

Het aantal nieuwe gevallen van tuberculose neemt sinds meer dan 30 jaar af, hoewel de daling sinds de jaren negentig afneemt en de laatste jaren lijkt te stagneren. Het incidentiecijfer daalde voor het eerst in 2007 onder het niveau van 10 gevallen / 100.000, waardoor België de classificatie van laagincidentieland kreeg. In 2020 was de incidentie (7,2 gevallen / 100.000; n = 830) lager dan deze in 2019 (8,5 gevallen / 100.000; n = 968).

Sinds 1981 daalt de incidentie in alle drie de gewesten, met meer variaties in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest als gevolg van migratiestromen:

• In het Waalse Gewest is de incidentie sinds 1987 onder het nationale gemiddelde gedaald, behalve in 1991 en 1999; in 2020 werd het laagste incidentiecijfer ooit waargenomen (5,6 nieuwe gevallen / 100.000).
• In het Vlaamse Gewest is de incidentie gedaald van 6,1 gevallen per 100.000 in 2019 naar 5,4 gevallen per 100.000 in 2020, het laagste cijfer ooit waargenomen.
• In het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest is de incidentie gedaald van 28,1 gevallen per 100.000 in 2019 naar 21,9 gevallen per 100.000 in 2020, het laagste cijfer ooit waargenomen.

België staat als derde gerangschikt onder de EU landen voor tuberculose ondanks de lage incidentie

Volgens de WHO [4] lag het geschatte incidentiepercentage in België in 2020 boven het EU-14-gemiddelde, waarmee het land op de derde plaats staat van de landen binnen de EU-14, na Portugal en Frankrijk.

Internationale vergelijkingen van gerapporteerde gegevens moeten met de nodige voorzichtigheid worden geïnterpreteerd, aangezien de methoden voor het verzamelen van gegevens per land verschillen. Daarom heeft de WHO Global Task Force on TB Impact Measurement [1] een methodologie ontwikkeld om rekening te houden met onderrapportage, over- en onderdiagnose bij schattingen van tuberculose. Dit verklaart waarom het incidentiecijfer in België dat in deze internationale vergelijking wordt voorgesteld, verschilt van het incidentiecijfer uit de publicatie van het Belgische tuberculose-register.

3. Meer info

Bekijk de metadata voor deze indicator

Vlaamse Vereniging voor Respiratoire Gezondheidszorg en Tuberculosebestrijding (VRGT)

Achtergrond

Tuberculose is een ziekte veroorzaakt door een bacterie genaamd Mycobacterium tuberculosis die meestal de longen aantast.

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) waren er in 2019 10 miljoen nieuwe gevallen van tuberculose. De ziekte behoort tot de top 10 van belangrijkste doodsoorzaken wereldwijd. België is een laagincidentieland voor tuberculose, met minder dan 10 nieuwe gevallen per 100.000 inwoners per jaar [1].

Tuberculose kan tegenwoordig effectief worden behandeld met een succespercentage van 81,2% in 2019 in België. In België is de behandeling gratis voor de hele bevolking (zelfs voor mensen zonder ziekteverzekering). 9,4% van de tuberculosepatiënten sterft echter nog voor het einde van de behandeling (de helft van deze sterfgevallen is te wijten aan comorbiditeit) [2].

De belangrijkste risicofactoren voor tuberculose zijn contacten van besmette mensen, armoede, slechte voedingsstatus en immunodeficiëntie. Sommige mensen lopen meer kans om met tuberculose te worden besmet, omdat ze meer worden blootgesteld aan risicofactoren, zoals beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg en kwetsbare bevolkingsgroepen zoals daklozen, gevangenen en migranten uit landen met een hoge prevalentie van tuberculose.

De gegevens in dit hoofdstuk zijn ontleend aan het rapport 2020 van het Belgische tuberculoseregister geschreven door het Fonds des Affections Respiratoires (FARES) [2] en de Vlaamse Vereniging voor Respiratoire Gezondheidszorg en Tuberculosebestrijding (VRGT) [3].

Het aantal nieuwe gevallen (incidentie) wordt berekend als het aantal nieuwe gevallen over het totale aantal personen die geregistreerd zijn in België. Hierdoor is de incidentie in niet-Belgen licht overschat, aangezien niet-geregistreerde gevallen worden meegerekend als tuberculosegeval, maar niet worden meegerekend in het totaal aantal niet-Belgen, aangezien ze niet geregistreerd zijn.

Definities

EU-14

De EU-14 komt overeen met alle landen die tussen 1995 en 2004 tot de Europese Unie behoorden: België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Ierland, Italië, Luxemburg, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje en Zweden. We vergelijken de Belgische gezondheidsstatus met die van de EU-14 omdat deze landen vergelijkbare sociaaleconomische omstandigheden hebben. Opmerking: Het Verenigd Koninkrijk is niet opgenomen in deze lijst, aangezien ze de EU verlaten hebben.

Geval van tuberculose

Volgens de door de WHO aanbevolen definities [5] wordt een geval van tuberculose gedefinieerd door een geval van actieve tuberculose dat klinisch wordt gediagnosticeerd door een arts of andere gezondheidswerker, of dat bacteriologisch wordt bevestigd. Klinisch gediagnosticeerde gevallen omvatten "gevallen gediagnosticeerd op basis van röntgenafwijkingen of suggestieve histologie en extrapulmonale gevallen zonder laboratoriumbevestiging" [5].

Referenties

1. Global tuberculosis report 2020. Geneva: World Health Organization; 2020. https://www.who.int/tb/publications/global_report/en/
2. Registre belge de la tuberculose 2020, FARES asbl, mars 2022. https://www.fares.be/tuberculose/publications/rapports-epidemiologiques/fares-registretbc2020_vd-1.pdf
3. Tuberculoseregister België 2020, Vlaamse Vereniging voor Respiratoire Gezondheidszorg en Tuberculosebestrijding VRGT vzw. https://tuberculose.vrgt.be/facts-figures-tuberculose
4. WHO Regional Office for Europe/European Centre for Disease Prevention and Control. Tuberculosis surveillance and monitoring in Europe 2022 – 2020 data. Copenhagen: WHO Regional Office for Europe; 2022. https://www.ecdc.europa.eu/en/tuberculosis/surveillance-and-disease-data/annual-tb-surveillance
5. Definitions and reporting framework for tuberculosis – 2013 revision, updated December 2014. Geneva: World Health Organization; 2015. https://www.who.int/tb/publications/definitions/en/