1. Kernboodschappen

2. Achtergrond

Het kader dat hier gebruikt wordt om doodsoorzaken te analyseren is de Internationale Classificatie van Ziekten, 10de editie (ICD-10) van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). In dit rapport wordt sterfte geanalyseerd op basis van de onderliggende doodsoorzaak, zoals aangegeven op de overlijdensakte. De onderliggende doodsoorzaak heeft in de regel de voorkeur boven de onmiddellijke doodsoorzaak en de bijdragende doodsoorzaken, omdat vanuit een volksgezondheidsperspectief het doel is om de keten van gebeurtenissen die tot de dood leiden te doorbreken en de onderliggende oorzaak te voorkomen [1].

In een eerste stap worden de oorzaken van algemene sterfte (alle leeftijden) beschreven volgens de ICD-10-hoofdstukken; met andere woorden, op basis van de eerste letter van de ICD-10 codes. In een tweede stap worden de 10 belangrijkste specifieke doodsoorzaken voor België en voor de gewesten besproken.

Om rekening te houden met de variaties in de leeftijdsopbouw van de Belgische bevolking over tijd en om vergelijkingen tussen periodes te faciliteren, wordt de oorzaakspecifieke sterfte beschreven met voor leeftijd gecorrigeerde sterftecijfers sterftecijfers (met de structuur van de Europese standaardpopulatie 2010 als referentie).

De COVID-19 mortaliteit wordt op een andere pagina geanalyseerd. 

3. Oorzaken van algemene sterfte volgens ICD-10 hoofdstuk

Verdeling

Nieuwvormingen (of "tumoren") en hart- en vaatziekten waren de belangrijkste doodsoorzaken in 2017, samen goed voor meer dan de helft van alle sterftegevallen (54% bij mannen, en 52% bij vrouwen).

Trends

Bij mannen is het voor leeftijd gecorrigeerde sterftecijfer voor cardiovasculaire en respiratoire systeemziekten aanzienlijk gedaald tussen de jaren 2000 en 2017 (respectievelijk met -46% en -39%). Als gevolg hiervan is de sterfte door nieuwvormingen, die in een langzamer tempo afneemt (-28%), tegenwoordig hoger dan de sterfte aan hart- en vaatziekten.

Bij vrouwen is het leeftijdsgecorrigeerde sterftecijfer voor aandoeningen van cardiovasculaire en het ademhalingssysteem ook gedaald over tijd (respectievelijk met -47% en -22%). De sterftecijfers voor de meeste andere aandoeningen zijn stabiel gebleven. Het resultaat hiervan is dat de sterfte door nieuwvormingen nu bijna even hoog is als die van hart- en vaatziekten.

Vermeldenswaard is de evolutie van de sterfte aan psychische en neurologische aandoeningen: de overeenkomstige sterftecijfers zijn sinds 2000 zowel bij mannen (+39%) als bij vrouwen (+35%) gestegen.

4. Specifieke oorzaken van algemene sterfte

De tien belangrijkste doodsoorzaken zijn gerangschikt in functie van hun voor leeftijd gecorrigeerde sterftecijfers, afzonderlijk voor mannen en vrouwen. De drie belangrijkste doodsoorzaken zijn:

• bij mannen: coronaire hartziekten, longkanker, en cerebrovasculaire aandoeningen (gegroepeerd met arteriële hypertensie (HTA))
• bij vrouwen: dementie (inclusief de ziekte van Alzheimer), cerebrovasculaire aandoeningen (gegroepeerd met HTA), en coronaire hartziekten.

De rangordes zijn redelijk vergelijkbaar voor de verschillende gewesten. Hartfalen is in Vlaanderen echter de vierde doodsoorzaak bij mannen en de derde bij vrouwen, wat veel hoger is dan in de andere gewesten. Een deel van deze verschillen kan te wijten zijn aan verschillen in de codering van doodsoorzaken tussen de gewesten.

Voor meer informatie over specifieke aandoeningen kunt u de desbetreffende pagina's raadplegen: Algemeen overzicht niet-overdraagbare aandoeningen, Kanker, Coronaire hartziekten, Diabetes, en Zelfmoordgedrag.

5. Meer informatie

Bekijk de metadata voor deze indicator

Statbel: Doodsoorzaken

Sciensano: Standardized Procedures for Mortality Analysis (SPMA)

Wereldgezondheidsorganisatie: ICD-10

Definities

International Classification of Disease, 10th edition (ICD-10)

De Internationale Classificatie van Ziekten is een internationaal coderingssysteem voor ziekten en voor een zeer grote verscheidenheid aan tekenen, symptomen, letsels, vergiftigingen, sociale omstandigheden en externe oorzaken van letsel of ziekte.

Onderliggende doodsoorzaak

De ziekte of verwonding die de keten van ziektegebeurtenissen heeft veroorzaakt die rechtstreeks tot de dood heeft geleid, of de omstandigheden van het ongeval of geweld dat de dodelijke verwonding heeft veroorzaakt.

Onmiddellijke doodsoorzaak

De uiteindelijke ziekte, verwonding of complicatie die direct de dood veroorzaakt.

Bijdragende doodsoorzaak

Alle andere belangrijke ziekten, aandoeningen of verwondingen die hebben bijgedragen aan de dood maar die niet hebben geleid tot de onderliggende doodsoorzaak.

Nieuwvormingen

Ook gekend als "tumoren". De groep van nieuwvormingen bestaat voor 95% uit kwaadaardige nieuwvormingen of kankers; de rest zijn tumoren van goedaardige of onbepaalde aard.

Voor leeftijd gecorrigeerd sterftecijfer

De voor leeftijd gecorrigeerde sterfte geeft het volgens leeftijd gewogen gemiddelde sterftecijfer weer en kan zo de verschillen te wijten aan de leeftijdsstructuur van de bevolking opvangen.

Referenties

1. WHO. ICD-10: International statistical classification of diseases and related health problems: Instruction manual. Geneva: World Health Organization; 2011.