Verloren levensjaren door ziekte - Naar een gezond België

: Laatst bijgewerkt: 14 februari 2023

1. Kernboodschappen

De 37 voornaamste aandoeningen in België leidden in 2019 tot een verlies van 1,1 miljoen gezonde levensjaren door een verlies aan levenskwaliteit.
Mentale aandoeningen en middelengebruik, musculoskeletale aandoeningen en zintuigelijke aandoeningen zijn de leidende oorzaken voor de ziektelast ten gevolge van een verlies aan levenskwaliteit in België.
De ziektelast ten gevolge van een verlies aan levenskwaliteit is vergelijkbaar tussen mannen en vrouwen.
Het grootste aandeel van de ziektelast ten gevolge van een verlies aan levenskwaliteit wordt gedragen door volwassenen met een leeftijd tussen 45 en 65 jaar oud.
De totale ziektelast door een verlies aan levenskwaliteit is het hoogst in het Waalse Gewest, Brusselse Hoofdstedelijke Gewest en het Vlaamse Gewest.
België staat gerangschikt op de tweede plaats voor de ziektelast door een verlies aan levenskwaliteit onder de EU-14 landen.

2. Verloren levensjaren door ziekten

België verliest 1,1 miljoen gezonde levensjaren in 2019

De 37 voornaamste aandoeningen in België leidden tot een verlies van 1.095.645 gezonde levensjaren ten gevolge van een verlies aan levenskwaliteit (9.684 YLD per 100.000). Meer dan 75% van deze niet-fatale ziektelast is toe te schrijven aan mentale aandoeningen en middelengebruik, musculoskeletale aandoeningen en zintuigelijke aandoeningen. De top 5 specifieke aandoeningen voor deze YLDs waren depressie (14.2%), lage rugpijn (12.0%), overmatig alcoholgebruik (11.3%), verlies van gezichtsvermogen (8.6%) en nekpijn (7.1%)

Verdeling van levensjaren met een beperking per ziekte, België, 2019
Bron: Eigen berekeningen gebaseerd op data van IMA, Intego, ERA, HIS, Belgian Cancer Registry en Statbel [1-6]

Het aantal verloren levensjaren ten gevolge van een verlies aan levenskwaliteit is vergelijkbaar bij mannen en vrouwen. De voor leeftijd gecorrigeerde YLDs bedroeg 9.396 per 100.000 mannen en 9.438 per 100.000 vrouwen. Bij mannen waren de drie leidende oorzaken voor de verloren levensjaren ten gevolge van een verlies aan levenskwaliteit overmatig alcoholgebruik (1.630 YLDs per 100.000), depressie (1.146 YLDs per 100.000) en lage rugpijn (1.011 YLDs per 100,000). Bij vrouwen waren de leidende oorzaken depressie (1.569 YLDs per 100.000), lage rugpijn (1.224 YLDs per 100.000) en verlies van gezichtsvermogen (864 YLDs per 100.000).

Verdeling van voor leeftijd gecorrigeerde levensjaren met een beperking per geslacht en ziektegroep, België, 2019
Bron: Eigen berekeningen gebaseerd op data van IMA, Intego, ERA, HIS, Belgian Cancer Registry en Statbel [1-6]

De totale ziektelast in België ten gevolge van een verlies aan levenskwaliteit wordt vooral gedragen door de volwassenen. Het grootste aandeel (34%) aan verloren levensjaren door verlies aan levenskwaliteit is toe te schrijven aan de groep met een leeftijd tussen 45 en 64 jaar (11,982 YLDs per 100.000), gevolgd door de groep van Belgen tussen 15 en 44 jaar, waarbij er in het totaal 8.266 YLDs per 100.000 (32%) genoteerd werden in 2018. In de groep van 65 plussers gingen er 16.363 levensjaren verloren door een verlies aan levenskwaliteit per 100.000 (32%). Minder dan 2% van de totale ziektelast ten gevolge van een verlies aan levenskwaliteit is toe te schrijven aan kinderen met een leeftijd jonger dan 15 jaar. De aandoeningen met de grootste impact (YLDs per 100.000) waren astma en verlies van gezichtsvermogen bij kinderen met een leeftijd jonger dan 5 jaar, astma en verlies van gezichtsvermogen bij kinderen met een leeftijd tussen 5 en 14 jaar, depressie en overmatig alcoholgebruik bij jongeren en volwassenen met een leeftijd tussen 15 en 44 jaar, depressie en lage rugpijn bij volwassenen met een leeftijd tussen 45 en 64 jaar en lage rugpijn en artrose bij 65 plussers.

Verderling van levensjaren met een beperking per leeftijd en ziektegroep, België, 2019
Bron: Eigen berekeningen gebaseerd op data van IMA, Intego, ERA, HIS, Belgian Cancer Registry en Statbel [1-6]

Het Waalse en het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest hebben de hoogste last

Na het corrigeren voor de verschillen in leeftijd en de inwonersaantallen, bleek de ziektelast het hoogst te zijn in het Waalse Gewest (10.842 YLDs per 100.000), gevolgd door het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest (10.588 YLDs per 100,000) en het Vlaamse Gewest (8.463 YLDs per 100.000). Er werden geen noemenswaardige verschillen gevonden tussen de verschillende gewesten.

Volgorde van ziektegroepen volgens voor leeftijd gecorrigeerde levensjaren met een beperking, België en gewesten, 2019
Bron: Eigen berekeningen gebaseerd op data van IMA, Intego, ERA, HIS, Belgian Cancer Registry en Statbel [1-6]

Het aantal verloren levensjaren met een beperking blijft stabiel over de tijd

Wanneer we corrigeren voor veranderingen inwonersaantallen en veranderingen in leeftijd over de tijd, lijkt de ziektelast ten gevolge van een verminderde levenskwaliteit veroorzaakt door de belangrijkste ziekten over de jaren heen stabiel gebleven. De ziektelast van mentale aandoeningen en middelengebruik ging van 3.788 YLDs per 100.000 in 2013 naar 3.824 YLDs per 100.000 in 2019. De ziektelast van musculoskeletale aandoeningen ging van 2.573 YLDs per 100.000 in 2013 naar 2.567 YLDs per 100.000 in 2019.

Verdeling van voor leeftijd gecorrigeerde levensjaren met een beperking per jaar en ziektegroep, België, 2013-2019
Bron: Eigen berekeningen gebaseerd op data van IMA, Intego, ERA, HIS, Belgian Cancer Registry en Statbel [1-6]

België scoort slecht onder de EU-14 landen

Volgens de Global Burden of Disease 2019 study [7] was het geschatte aantal voor leeftijd gecorrigeerde verloren levensjaren door een verlies aan levenskwaliteit hoger dan het EU-14 gemiddelde, waarbij België op de tweede plaats staat qua verloren levensjaren binnen de EU-14.

Voor leeftijd gecorrigeerde levensjaren met een beperking per 100.000, EU-14 landen, 2019
Bron: GBD 2019 studie [7]

3. Meer informatie

Belgische ziektelast visualisatie tool
Belgian national burden of disease study. Guidelines for the calculation of DALYs in Belgium
Download Samenvatting in tabelvorm (.xlsx)231.31 KB

Achtergrond

Wat zijn de aandoeningen met de grootste gezondheidsimpact in België? Welke risicofactoren dragen het meest bij tot de ziektelast? Hoe evolueert de ziektelast over de tijd en hoe groot is de ziektelast in vergelijking met onze buurlanden? Om een antwoord te kunnen bieden op deze vragen, voert Sciensano een nationale ziektelaststudie uit, waarbij de gezondheidsimpact van de 37 voornaamste aandoeningen in België wordt bekeken.

De ziektelast ten gevolge van een verlies aan levenskwaliteit wordt berekend aan de hand van jaren geleefd met een beperking (Years Lived with Disability, YLD). YLDs worden berekend door het aantal personen met een specifieke aandoening te vermenigvuldigen met de (volgens ernst gewogen) graad van beperking. De YLD geeft hierdoor de proportionele verloren levenskwaliteit weer door het leven met een specifieke aandoening

De ziektelast werd geschat per leeftijd, geslacht en gewest, waardoor een gedetailleerde analyse van de gezondheidsstatus in België mogelijk wordt. De gedetailleerde schattingen kunnen worden geraadpleegd via https://burden.sciensano.be/shiny/daly.

Definities

YLD: De levensjaren met een beperking of YLD is een maatstaf voor de niet-fatale ziektelast ten gevolge van een beperking in een specifieke populatie. YLDs worden berekend door het aantal personen met een specifieke aandoening te vermenigvuldigen met de (volgens ernst gewogen) graad van beperking. De YLD geeft hierdoor de proportionele verloren levenskwaliteit weer door het leven met een specifieke aandoening.
EU-14: De EU-14 komt overeen met alle landen die tussen 1995 en 2004 tot de Europese Unie behoorden: België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Ierland, Italië, Luxemburg, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje en Zweden. We vergelijken de Belgische gezondheidsstatus met die van de EU-14 omdat deze landen vergelijkbare sociaaleconomische omstandigheden hebben. Opmerking: Het Verenigd Koninkrijk is niet opgenomen in deze lijst, aangezien ze de EU verlaten hebben.

Referenties

Intermutualistisch Agentschap (IMA). https://aim-ima.be/
Intego, KU Leuven. https://intego.be/
Renal Database, European Renal Association (ERA). https://www.era-online.org/en/registry/
Gezondheidsenquête (HIS), Sciensano. https://www.sciensano.be/en/projects/health-interview-survey
Belgisch kankerregister (BCR). https://kankerregister.org/
Statistics Belgium (Statbel). https://statbel.fgov.be/en
Global Burden of Disease Collaborative Network. Global Burden of Disease Study 2019 (GBD 2019) Results. Seattle, United States: Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME), 2020. Available from http://ghdx.healthdata.org/gbd-results-tool.