Verloren gezonde levensjaren - Naar een gezond België

Gegevens: Gepubliceerd: 26 juni 2025

Alle schattingen zijn in meer detail beschikbaar in onze interactieve online applicaties:
Schattingen voor mortaliteit en verloren levensjaren voor 131 doodsoorzaken
Schattingen voor de verloren gezonde levensjaren door morbiditeit voor 56 kankers
Schattingen voor de ziektelast van 38 voornaamste aandoeningen
Schattingen voor de geprojecteerde verloren gezonde levensjaren door morbiditeit voor 33 aandoeningen

1. Kernboodschappen

De Belgische ziektelaststudie berekent de impact van de 38 voornaamste ziektes via het aantal verloren gezonde levensjaren (levensjaren verloren door vroegtijdige sterfte en een verlies aan levenskwaliteit).
In 2022 leidden de beschouwde ziekten tot een verlies van 2,5 miljoen gezonde levensjaren.
In 2022 waren geestelijke aandoeningen en stoornissen door middelengebruik, kankers en aandoeningen aan het bewegingsapparaat de belangrijkste oorzaken van ziektelast in België.
De ziektelast was in 2022 in hogere mate toe te schrijven aan vroegtijdige sterfte (55%) dan aan een verlies aan levenskwaliteit (45%).
De ziektelast was in 2022 hoger bij mannen dan bij vrouwen.
Het grootste aandeel van de totale ziektelast wordt gedragen door de 65 plussers.
De totale ziektelast was het hoogst in het Waalse Gewest, gevolgd door het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest en het Vlaamse Gewest.
België heeft de vierde hoogste totale ziektelast van alle EU-14-landen.

2. Verloren gezonde levensjaren

Meer dan 2,5 miljoen gezonde levensjaren verloren in 2022

In 2022 leidden de 38 belangrijkste ziekten tot een verlies van 2.520.688 gezonde levensjaren (21.715 DALYs per 100.000). Geestelijke stoornissen en stoornissen door middelengebruik, kanker en aandoeningen aan het bewegingsapparaat waren de belangrijkste ziektegroepen, goed voor 53% van de totale ziektelast. De top 5 van specifieke oorzaken voor DALYs waren depressie (7,1%), longkanker (6,2%), ischemische hartziekte (6,2%), lage rugpijn (6,1%) en overmatig alcoholgebruik (5,6%).

Verdeling van verloren gezonde levensjaren per ziekte, België, 2022
Bron: Eigen berekeningen gebaseerd op data van IMA, Intego, ERA, HIS, Belgian Cancer Registry and Statbel [1-6]

De totale ziektelast (DALYs) kan in grotere mate toegeschreven worden aan vroegtijdige sterfte (55%) dan aan verminderde levenskwaliteit (45%). Tussen aandoeningen was er onderling een grote variatie in de bijdrage van de mortaliteits- en morbiditeitseffecten. De ziektelast was bij sommige aandoeningen bijna volledig toe te schrijven aan een verlies van levenskwaliteit (bv. zintuigelijke aandoeningen), terwijl deze bij andere aandoeningen bijna volledig toe te schrijven was aan vroegtijdige sterfte (bv. verwondingen).

Aandeel van de fatale (YLL) en niet-fatale (YLD) ziektelast per ziektegroep, België, 2022
Bron: Eigen berekeningen gebaseerd op data van IMA, Intego, ERA, HIS, Belgian Cancer Registry and Statbel [1-6]

Mannen hebben een hogere ziektelast dan vrouwen. Bij mannen bedroeg het voor leeftijd gecorrigeerde aantal DALYs 24.699 per 100.000 in 2022, waarvan 59% kon toegeschreven worden aan vroegtijdige sterfte en 41% aan verminderde levenskwaliteit. Bij vrouwen waren de voor leeftijd gecorrigeerde DALYs gelijk aan 19.259 per 100.000 in 2022, waarvan 50% kon toegeschreven worden aan vroegtijdige sterfte en 50% aan verminderde levenskwaliteit. Bij mannen was ischemische hartziekte de belangrijkste aandoening voor een verlies aan gezonde levensjaren (1.980 DALYs per 100.000), terwijl dit bij vrouwen depressie was (1.789 DALYs per 100.000).

Verdeling van voor leeftijd gecorrigeerde verloren gezonde levensjaren per geslacht en ziektegroep, België, 2022
Bron: Eigen berekeningen gebaseerd op data van IMA, Intego, ERA, HIS, Belgian Cancer Registry and Statbel [1-6]

De ziektelast in België wordt grotendeels gedragen door de bevolking in hun latere levensjaren. De meerderheid (37%) van de DALYs in de Belgische bevolking wordt gedragen door de groep van mensen met een leeftijd tussen 65 en 84 jaar, gevolgd door de groep tussen 45 en 64 jaar (28%). De jongste groep (< 15 jaar) was goed voor 1% van het totale aantal verloren gezonde levensjaren. De ziektelast per persoon was het hoogst in de oudste groep van mensen met een leeftijd van 85 jaar en ouder (148.907 DALYs per 100.000) gevolgd door de groep met een leeftijd tussen 65 en 84 jaar oud (93.606 DALYs per 100.000). In de groep met een leeftijd tussen 45 en 64 jaar, ging er een totaal van 59.008 DALYs per 100.000 verloren, gevolgd door een totaal van 55.743 DALYs per 100.000 bij de groep tussen 15 en 44 jaar oud.

De belangrijkste ziektegroepen met de hoogste impact was kanker bij kinderen jonger dan 5 jaar, neurologische aandoeningen bij kinderen tussen 5 en 14 jaar, psychische aandoeningen en stoornissen in middelengebruik bij jongeren en volwassenen tussen 15 en 64 jaar, aandoeningen aan het bewegingsapparaat in de groep van 65 tot 84 jaar en neurologische aandoeningen in de oudste groep van 85 plussers.

Verdeling van verloren gezonde levensjaren per leeftijd en ziektegroep, België, 2022
Bron: Eigen berekeningen gebaseerd op data van IMA, Intego, ERA, HIS, Belgian Cancer Registry and Statbel [1-6]

Het Waalse Gewest kent de hoogste ziektelast

Na het corrigeren voor de verschillen in leeftijd en inwonersaantallen, bleek de ziektelast het hoogst te zijn in het Waalse Gewest (25.381 DALYs per 100.000), gevolgd door het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest (22.279 DALYs per 100.000) en het Vlaams Gewest (19.690 DALYs per 100.000). In het algemeen verschillen de belangrijkste ziektegroepen niet tussen de gewesten, met mentale aandoeningen en middelengebruik, kanker en musculoskeletale aandoeningen als top 3.

Volgorde van ziektegroepen volgens voor leeftijd gecorrigeerde verloren gezonde levensjaren, België en gewesten, 2022
Bron: Eigen berekeningen gebaseerd op data van IMA, Intego, ERA, HIS, Belgian Cancer Registry and Statbel [1-6]

Na een piek omwille van COVID-19 in 2020, is er opnieuw een daling in ziektelast

Wanneer we veranderingen over de tijd corrigeren voor veranderingen in bevolkingsaantallen en samenstelling volgens leeftijd, is de ziektelast van kanker gedaald van 4.561 DALYs per 100.000 personen in 2013 naar 3.981 DALYs per 100.000 personen in 2022. Een soortgelijke trend wordt waargenomen voor hart- en vaatziekten, waarvoor de ziektelast is afgenomen van 3.078 DALYs per 100.000 personen in 2013 tot 2.417 DALYs per 100.000 personen in 2022. Daarentegen is de ziektelast van psychische aandoeningen en stoornissen in middelengebruik gestegen van 4.360 DALYs per 100.000 in 2013 naar 4.630 DALY's per 100.000 in 2022. De ziektelast van musculoskeletale was 2.665 DALYs per 100.000 in 2013 en 2.962 DALYs per 100.000 in 2022, en bleef stabiel in de tijd. Daarentegen is door de intrede van COVID-19 is de ziektelast te wijten aan infectieziekten toegenomen tussen 2019 en 2020. De ziektelast steeg van 692 DALYs per 100 000 personen in 2019 tot 3.084 DALYs per 100 000 personen in 2020. In 2022 daalde deze ziektelast opnieuw naar 1.478 DALYs per 100,000 personen.

Verdeling van jaar en ziektegroepen volgens voor leeftijd gecorrigeerde verloren gezonde levensjaren, België, 2013-2022
Bron: Eigen berekeningen gebaseerd op data van IMA, Intego, ERA, HIS, Belgian Cancer Registry and Statbel [1-6]

België scoort slecht onder de EU-14 landen

Volgens de Global Burden of Disease 2021 studie [7] was het geschatte aantal voor leeftijd gecorrigeerde verloren gezonde levensjaren in België hoger dan het EU-14 gemiddelde, waardoor België de vierde hoogste totale ziektelast heeft van alle EU-14-landen, na Griekenland, Duitsland en Portugal.

Voor leeftijd gecorrigeerde verloren gezonde levensjaren per 100.000, EU-14 landen, 2021
Bron: GBD 2021 studie [7]

3. Meer informatie

Belgische ziektelast visualisatie tool
Belgian National Burden of Disease Study. Guidelines for the calculation of Disability-Adjusted Life Years in Belgium, September 2023
Download Samenvatting in tabelvorm (.xlsx) 488 KB

Achtergrond

Wat zijn de aandoeningen met de grootste gezondheidsimpact in België? Welke risicofactoren dragen het meest bij tot de ziektelast? Hoe evolueert de ziektelast over de tijd en hoe groot is de ziektelast in vergelijking met onze buurlanden? Om een antwoord te kunnen bieden op deze vragen, voert Sciensano een nationale ziektelaststudie uit, waarbij de gezondheidsimpact van de 38 voornaamste aandoeningen in België wordt bekeken.

De ziektelast kan worden berekend aan de hand van de verloren gezonde levensjaren (Disability-Adjusted Life Year; DALY). Het gebruik van deze DALYs maakt het mogelijk om zowel verloren gezonde levensjaren ten gevolge van het leven met een beperking (Years Lived with Disability, YLD) als verloren gezonde levensjaren ten gevolge van vroegtijdige sterfte (Years of Life Lost, YLL) in kaart te brengen. Hierdoor laat de DALY een vergelijking toe tussen verschillende ziekten, letsels en risicofactoren.

De ziektelast werd geschat per leeftijd, geslacht en gewest, waardoor een gedetailleerde analyse van de gezondheidsstatus in België mogelijk wordt. De gedetailleerde schattingen kunnen worden geraadpleegd via https://burden.sciensano.be/shiny/daly.

Definities

DALY: De verloren gezonde levensjaren of DALY is een maatstaf voor de ziektelast in een specifieke populatie. DALYs worden berekend door rekening te houden met zowel de impact van een aandoening op levensverwachting als de impact op de kwaliteit van leven. De DALY is de som van de verloren levensjaren door vroegtijdige sterfte (Years of Life Lost, YLL) en de verloren levensjaren door het leven met een beperking (Years Lived with a Disability, YLD) voor een specifieke ziekte.
YLD: De levensjaren met een beperking of YLD is een maatstaf voor de niet-fatale ziektelast ten gevolge van een beperking in een specifieke populatie. YLDs worden berekend door het aantal personen met een specifieke aandoening te vermenigvuldigen met de (volgens ernst gewogen) graad van beperking. De YLD geeft hierdoor de proportionele verloren levenskwaliteit weer door het leven met een specifieke aandoening.
YLL: De verloren levensjaren of YLL is een maatstaf voor de fatale ziektelast ten gevolge van vroegtijdige sterfte in een specifieke populatie. YLLs worden berekend door de sterfte (in aantallen) te vermenigvuldigen met de levensverwachting op de leeftijd van sterfte. De YLL geeft hierdoor het aantal levensjaren weer die een persoon verloren heeft ten gevolge van vroegtijdige sterfte door een specifieke aandoening.
EU-14: De EU-14 komt overeen met alle landen die tussen 1995 en 2004 tot de Europese Unie behoorden: België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Ierland, Italië, Luxemburg, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje en Zweden. We vergelijken de Belgische gezondheidsstatus met die van de EU-14 omdat deze landen vergelijkbare sociaaleconomische omstandigheden hebben. Opmerking: Het Verenigd Koninkrijk is niet opgenomen in deze lijst, aangezien ze de EU verlaten hebben.
Voor leeftijd gecorrigeerde prevalentie: De voor leeftijd gecorrigeerde prevalentie is een gewogen gemiddelde van de individuele leeftijdsspecifieke prevalenties met behulp van een externe standaardpopulatie. Het is de prevalentie die zou worden waargenomen als de populatie de leeftijdsstructuur van de standaardpopulatie had. Omdat leeftijd een belangrijke invloed heeft op het risico op diabetes, is deze standaardisatie noodzakelijk bij het vergelijken van verschillende populaties die verschillen met betrekking tot hun leeftijdsopbouw. Hier werd de Belgische halfjaarlijkse populatie van 2018 als standaardpopulatie gebruikt.

Referenties

Intermutualistisch Agentschap (IMA). https://aim-ima.be/
Intego, KU Leuven. https://intego.be/
Renal Database, European Renal Association (ERA). https://www.era-online.org/en/registry/
Gezondheidsenquête (HIS), Sciensano. https://www.sciensano.be/en/projects/health-interview-survey
Belgisch kankerregister (BCR). https://kankerregister.org/
Statistics Belgium (Statbel). https://statbel.fgov.be/en
Global Burden of Disease Collaborative Network. Global Burden of Disease Study 2021 (GBD 2021) Results. Seattle, United States: Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME), 2022. Available from http://ghdx.healthdata.org/gbd-results-tool.

Gelieve deze pagina als volgt te citeren: Sciensano. Ziektelast: Verloren gezonde levensjaren, Health Status Report, 26 juni 2025, Brussel, België, https://www.gezondbelgie.be/nl/gezondheidstoestand/ziektelast/verloren-gezonde-levensjaren